Zit Mark Rutte in de problemen bij de VVD

Het gaat erg langzaam, maar er is ontegenzeggelijk een omwenteling gaande in de VVD. De tijd dat de ledenvergadering van de grootste partij bekend stond als een gezellige applausmachine die uitsluitend eensgezindheid moest uitstralen, is voorbij. Na Ayaan Hirsi Ali, Geert Wilders en Rita Verdonk was de partij wel klaar met alle gezeur. Sinds Mark Rutte de scepter over de partij zwaait, zestien jaar alweer, was er geen onvertogen woord te horen. Je hoorde überhaupt niets, alleen applaus.

VVD Daarom zou de verkiezing van de bestuurskandidaat voor het voorzitterschap een makkie zijn, meende Onno Hoes die is voorgedragen om leiding te geven aan het bestuur. Tegenkandidaten werden tot dusver toegejuicht om geen Poetinachtige verkiezingen te krijgen, maar ze hadden geen schijn van kans. Periode na periode won de bestuurskandidaat op zijn of haar sloffen.

“Met de steun van het bestuur kon je er zeker van zijn dat je werd gekozen. Dat moet Onno Hoes dit jaar ook hebben gedacht.”

In 2003 was Jan van Zanen, nu burgemeester van Den Haag, de eerste gekozen voorzitter van de VVD. Zijn opvolger Ivo Opstelten kreeg 67 procent van de stemmen, Benk Korthals had geen tegenkandidaten, Henri Keijzer haalde 75 procent van de stemmen en Christianne van der Wal 73 procent. Met de steun van het bestuur kon je er zeker van zijn dat je werd gekozen.

Dat moet Onno Hoes dit jaar ook hebben gedacht. Hij is waarnemend partijvoorzitter sinds het vertrek van Christianne van der Wal naar het kabinet en is voorgedragen door het partijbestuur. Hoe kan het anders als je er al in zit. Deze week kiezen de leden een nieuwe voorzitter. Maar het is voor het eerst geen gelopen race voor de bestuurskandidaat. Tegenkandidaat Eric Wetzels ligt in de peilingen zelfs voor op Hoes.

Hoes, oud-burgemeester van Maastricht, behoort tot de partijelite en die groep ligt niet meer zo lekker bij de achterban. Zelfs VVD’ers die tot die elite behoren, geven Hoes weinig kans. “Iedereen in de partij weet dat hij het niet moet worden, alleen is dat besef bij hemzelf nog niet doorgedrongen”, zegt een partijprominent. Een kandidaat uit het Haagse circuit wordt in de huidige VVD niet gepruimd. Hoes schuift wekelijks aan bij het overleg van bewindslieden en de top van de fractie.

“Ook kritiek op Mark Rutte, tot voor kort onmogelijk, zwelt aan. Het is niet meer vanzelfsprekend dat de partijleider geen weerwoord krijgt.”

VVD’ers zijn er klaar mee om bestuur en partijleiding klakkeloos te volgen. In juni wezen de leden het stikstofbeleid van minister Van der Wal af, een unicum. De asieldeal van staatssecretaris en partijgenoot Eric van der Burg is een doorn in het oog van veel leden. De ene helft vindt het beleid te slap, een ander deel vindt juist dat het wel wat humaner kan. Kamerlid Daan de Neef, vertrouweling van Mark Rutte, stapte zelfs op omdat hij het VVD-beleid ijskoud vindt.

Ook kritiek op Mark Rutte, tot voor kort onmogelijk, zwelt aan. Het is niet meer vanzelfsprekend dat de partijleider geen weerwoord krijgt. Openlijk wordt hem verweten dat hij tijdens de formatie te veel heeft weggegeven aan D66. Het aantal VVD’ers dat veel vertrouwen in Rutte heeft, is in één jaar tijd gedaald van 54 naar 34 procent. Maar zolang de VVD verkiezing op verkiezing als grootste uit de bus komt en er geen opvolger voor Rutte klaar staat, zal geen VVD’er vinden dat de politiek leider plaats moet maken.

Anders ligt dat met Hoes, die niet echt een positie in de partij heeft verworven maar als waarnemend voorzitter wel tegen de macht aanschurkt. Zijn verkiezingsnederlaag zal de partij geen grote schade aanrichten, hooguit wat gezichtsverlies voor het bestuur dat zijn kandidatuur steunt. Eric Wetzels, een Brabantse ondernemer, maakt grote kans om partijvoorzitter te worden, alleen al omdat hij niet door ‘Den Haag’ is voorgedragen.

“Wetzels vindt dat de leden hun mening naar Den Haag moeten brengen en niet andersom. Dat geluid slaat aan bij de achterban.”

Afgelopen week hebben tientallen lokale fractievoorzitters in een open brief hun steun aan Wetzels betuigd. Zij vinden dat de nieuwe voorzitter ‘vanuit de leden’ moet komen. Wetzels die zelf een tijdje waarnemend voorzitter was, maar volgens eigen zeggen geen politicus is die een Kamerzetel, ministerspost of burgemeesterschap ambieert, vindt dat de leden hun mening naar Den Haag moeten brengen en niet andersom. Dat geluid slaat aan bij de achterban.

Dat had Onno Hoes kunnen zien aankomen, maar hij heeft de signalen genegeerd. Het is nu te laat om zich terug te trekken. De stemming is al gaande. De digitale stembus sluit komende vrijdag.