Sywert van Lienden wil Hugo de Jonge naaien

Het langverwachte onderzoek naar de mondkapjesdeal tussen de overheid en het bedrijf van Sywert van Lienden wordt vandaag, na maanden, eindelijk openbaar. Vermoedt wordt dat Van Lienden na het verschijnen van het rapport andere betrokkenen, zoals bijvoorbeeld voormalig coronaminister Hugo de Jonge, middels een verklaring “medeverantwoordelijk” zal proberen te houden. Dat zegt politiek commentator voor De Telegraaf, Wouter de Winther. “Mijn indruk is dat dat een van de strategieën is die het ‘illustere trio’ probeert na te streven.”

Verantwoordelijk minister Conny Helder (Medische Zorg) kreeg het document vandaag op haar bureau en zei van plan te zijn het nog voor het weekend naar de Kamer te sturen. Onderzoekers van Deloitte hebben zich verdiept in de overeenkomst die is gesloten tussen de Relief Goods Alliance (RGA), waar Van Lienden medeaandeelhouder van was, en het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) van de overheid.

Het was een van de grootste deals in zijn soort, maar kwam op een ongebruikelijke manier tot stand. Veel details kwamen al naar buiten en er loopt zelfs een strafrechtelijk onderzoek naar de werkwijze van de drie oprichters van de RGA, onder wie Van Lienden.

“We spreken met een heleboel mensen die rond die tijd betrokken zijn geweest bij de deal, aan de politiek ambtelijk zijde”, zegt De Winther in Goedemorgen Nederland op NPO 1. “En men verwacht dat uit dat rapport het beeld komt dat hij een heleboel mensen aan het werk heeft gehouden om toegang te krijgen tot het ministerie en tot de besluitvorming daaromtrent.”

‘Gedeelde smart is halve smart’

Ook wordt verwacht dat Van Lienden in een verweer, nadat het rapport werkelijk verschijnt, erop zal wijzen dat hij “daar ook mensen in heeft gekend”, zegt de politiek commentator. Een belangrijk punt voor de Tweede Kamer is namelijk de politieke invloed die Van Lienden had. Hij schreef in 2020 mee aan het verkiezingsprogramma van het CDA. Er was zelfs even sprake van dat hij zelf namens het CDA in de Kamer ging zitten. De Winther vermoedt dat Van Lienden zal zeggen “dat hij bijvoorbeeld het CDA heeft ingelicht van het feit dat hij daar (de mondkapjesdeal, red.) een enorme zak geld mee verdiend zou hebben”.

Daarmee zal hij proberen mensen medeverantwoordelijk te maken “voor iets waarvan iedereen kan aanvoelen dat het eigenlijk niet deugt”, aldus De Winther. “Maar doordat je naar andere mensen kan wijzen, wordt de gedeelde smart een halve smart en staat de schijnwerper iets minder op hem, maar is die bijvoorbeeld iets meer op Hugo de Jonge gericht.”

‘Kabinet moest onorthodoxe paden bewandelen’

De Jonge ontkent dat hij een bepalende rol heeft gespeeld in de deal. Het Deloitte-onderzoek is überhaupt niet gericht op het aanwijzen van schuldigen, benadrukten de onderzoekers eerder tijdens een technische briefing. Het bedrijf is gevraagd om een “onpartijdig feitenonderzoek” naar de inkoop van persoonlijke beschermingsmiddelen door de overheid.

Als het waar blijkt te zijn dat het CDA wist van het winstoogmerk, is dit “voor het ministerie heel erg pijnlijk”, zegt De Winther. Wel stipt hij aan dat de deal in het perspectief van de coronatijd geplaatst moet worden. In die tijd werd van het kabinet ook gevraagd “onorthodoxe paden te bewandelen”, stelt hij. “De hele Tweede Kamer was woest over het feit dat er aan allerlei dingen een tekort was. Dat de beschermingsmiddelen er niet waren.”

En daar was Van Lienden, die “op het schoolplein stond te roepen: kies mij, kies mij, want ik kan het regelen”, zegt De Winther. “Hij heeft vervolgens ook alles uit de kast gehaald om bij Hugo de Jonge, maar ook bij de ambtenarij en bedrijven zijn zaak te bepleiten.” Daar was hij succesvol in, maar daarin heeft hij “zoals het zich laat aanzien” geen eerlijk beeld gegeven, zegt De Winther: “Of hij dat om niet deed of om zijn zakken te vullen. En op dat laatste lijkt het behoorlijk.”

Geen politieke verantwoordelijk De Jonge

Van Lienden en zijn zakenpartners bleken namelijk bruto 28,5 miljoen euro aan de deal over te houden. Van Lienden zelf zegt dat de overheid hem ertoe dwong om zijn plan om als goed doel te opereren los te laten.

De politieke verantwoordelijk ligt hoe dan ook niet meer bij De Jonge, maar bij Den Helder, de huidige minister van Volksgezondheid. Dat was al te zien bij het “beruchte” appjesdebat in april, toen De Jonge bij hoge uitzondering wel zijn eigen verantwoording deed. “Wat ik begrijp is dat De Jonge zich dit keer heeft voorgenomen om er ook helemaal niets over te zeggen.” Dat zou betekenen dat we van hem pas horen tijdens de parlementaire enquête over de coronacrisis”, zegt De Winther.

Deelonderzoeken

Deloitte keek niet alleen naar de deal met RGA. Ook de andere aankopen van persoonlijke beschermingsmiddelen die tijdens de coronacrisis zijn gedaan worden onder de loep genomen. De deelonderzoeken gaan over andere deals met een waarde van meer dan 100 miljoen euro en deals met een waarde van minder dan 100 miljoen. Publicatie van de bevindingen is meerdere keren met maanden uitgesteld, onder meer omdat de opdracht enorm groot bleek te zijn.