stikstof: Na alle protesten nu tijd om te praten: boeren moeten aan tafel komen

Het dossier ‘stikstof’ sleept al zo lang dat verder uitstel van maatregelen onaanvaardbaar is.

Farmers Defence Force en Agractie, de radicaalste vertegenwoordigers van de boeren, blijven vrijdag weg bij het overleg met gespreksleider Johan Remkes. Ook de vier sectorvakbonden van melkveehouders, varkenshouders, pluimveehouders en akkerbouwers boycotten het beraad. Van de uitgenodigde twintig organisaties komen er uiteindelijk tien aan tafel, vooral uit biologische en circulaire hoek.

Dat is een slechte start voor wat, linksom of rechtsom, een constructieve dialoog moet worden. De grote, meer gematigde bond LTO Nederland schuift wel aan, maar voorzitter Sjaak van der Tak weet zijn handen op de rug gebonden. Hij zal namens de wegblijvers een boodschap overbrengen, die er vooral op neerkomt dat de boeren geen vertrouwen hebben in het door het kabinet geïnitieerde overleg.

Door niet te willen praten, zetten de boeren in feite hun reeks van intimidaties met andere middelen voort. Zij willen ‘doel en uitgangspunten’ van alle stikstofplannen opnieuw ter discussie stellen en hebben daar de afgelopen weken al veel ontoelaatbare acties voor gevoerd. Op de snelwegen werd het leven van andere weggebruikers op het spel gezet om het eigen gelijk te halen.

Daaraan moet een einde komen. Remkes en premier Mark Rutte hebben al toegezegd dat er in het gesprek ‘geen taboes’ zijn. Er is bijna 25 miljard euro beschikbaar om boeren te compenseren die hun stikstofuitstoot moeten verminderen. Alle maatregelen zullen in overleg met de boeren tot stand komen en zoveel mogelijk op basis van vrijwilligheid. En nog is dit alles kennelijk niet voldoende om het gesprek aan te gaan.

Van Remkes wordt nu hogere diplomatie verlangd, waarbij de vraag is hoeveel ruimte hij van de regeringspartijen VVD, CDA, ChristenUnie en met name D66 krijgt. In het coalitieakkoord staat: ‘We versnellen de doelstellingen in de Wet stikstofreductie en natuurverbetering van 2035 naar 2030.’ Dat is in lijn met Remkes’ eigen advies uit juni 2020, toen hij met een adviescollege het rapport Niet alles kan overal uitbracht.

Als er ‘geen taboes’ zijn, kan daar wellicht nog eens naar worden gekeken. Maar elke concessie doet afbreuk aan het natuurbehoud en zal vroeg of laat getoetst worden door de rechter. Hopelijk kan het eerste gesprek duidelijk maken dat niemand uit is op het verdwijnen van de boerenstand, maar dat maatregelen nu echt onvermijdelijk zijn en behoud van de veestapel in zijn huidige omvang een illusie is.