Radicale boeren en doodsbedreigingen

Boeren die midden in de nacht met brandende hooibalen en zelfs asbest snelwegen barricaderen, dreigtelefoontjes aan het adres van ondernemers die de blokkades moeten opruimen en een Tweede Kamerlid, Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging, dat voorlopig thuisblijft na naar eigen zeggen meerdere doodsbedreigingen.

De stikstofdiscussie polariseert in rap tempo: boerenprotesten worden grimmiger, de sfeer in het publieke debat giftiger. Per tweet veroordeelden premier Mark Rutte en de landbouwministers Christianne van der Wal en Henk Staghouwer donderdag in felle bewoordingen de radicale en levensgevaarlijke boerenacties, die de afgelopen dagen al leidden tot meerdere aanrijdingen. ‘Ik roep iedereen met klem op de rust te bewaren. Er is ruim de tijd het gesprek met elkaar te voeren’, probeerde Van der Wal tegelijkertijd de gemoederen te bedaren.

The Great Reset

Hoe krijgt de overheid de geest weer in de fles? Voor politici een lastig te beantwoorden vraag, zeker nu het boerenprotest, net als eerder gebeurde met de coronamaatregelen, op sympathie kan rekenen van antidemocratische krachten uit de internationale alt-rightbeweging.

Op uiterst rechtse mediakanalen, zoals Rebelnews en The Counter Signal, doen influencers en commentatoren uitgebreid verslag van de boerenprotesten in Nederland, die zij gretig verweven met hun complottheorieën over The Great Reset, waarbij een ‘mondiale elite’ de democratie de nek zou willen omdraaien. Nederlandse boeren krijgen inmiddels ook steun van rechts-populistische politici zoals voormalig Amerikaans president Donald Trump en Marine le Pen van het Franse Rassemblement National.

‘We zitten nu duidelijk in een fase van radicalere acties’, zegt Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit. ‘Aan het begin van de demonstraties probeerden boeren nog één front te vormen. Zoals gebeurde op de boerendemonstratie in Stroe, waar alle boerenbewegingen een gematigd geluid lieten horen met een stevige ondertoon. Maar al vrij snel vonden radicalere boerengroepen, die in de minderheid zijn, dat die gematigde acties te weinig uithaalden. Zij zeiden: allemaal leuk en aardig dat gematigde actievoeren, maar de politiek luistert toch niet. Deze boeren kiezen nu voor de confrontatie. Het is een ontwikkeling die je vaker ziet als protestcampagnes langer duren.’

Geen taboes, LTO alsnog aan tafel

Dat van één front binnen de agrarische sector inmiddels allang geen sprake meer is, werd donderdag glashelder. Na een bemiddelend telefoontje van premier Rutte ging de grootste agrarische belangenbehartiger, LTO Nederland, alsnog akkoord met ‘een verkennend gesprek’ met het kabinet over de stikstofimpasse, onder leiding van politieke wonderdokter Johan Remkes.

LTO wilde aanvankelijk, net als veel andere boerenorganisaties, niet met de VVD-coryfee en het kabinet om tafel, zolang er niet gesproken kon worden over het kabinetsdoel van 50% stikstofreductie in 2030. Maar Rutte heeft volgens LTO-voorzitter Sjaak van der Tak toegezegd dat er voor het kabinet ‘geen taboes’ zijn. Het ministerie van Landbouw bevestigt dit. Daardoor is Van der Tak ervan overtuigd dat hij volgende week vrijdag met het kabinet kan spreken over ‘doel, tijdspad en inhoudelijke aanpak’ van het stikstofbeleid.

De koerswijziging van LTO leidde tot verontwaardiging bij de radicale boerenactieclub Farmers Defence Force (FDF). ‘Het is wederom LTO die de sector verraadt’, stelt FDF-voorman Mark van den Oever in een vlog. ‘Een telefoontje van Rutte is genoeg om die tuinslangenruggengraat van hun alle kanten op te laten bewegen, zodat ze met hun dikke reet op het pluche kunnen zitten.’

Voorman Bart Kemp van actiegroep Agractie zegt niet te zijn gebeld door Rutte, of door de landbouwministers Van der Wal en Staghouwer. Hij gaat zich nog beraden.

Pijnlijke boodschap

Hoogleraar Van Stekelenburg noemt het ‘een mooie ontwikkeling’ dat LTO alsnog in gesprek wil met het kabinet en Remkes. ‘Er is buitensporig veel aandacht voor een kleine groep radicale boeren die de wet overtreden. Maar daar hebben wij in Nederland een apart traject voor: het strafrecht. De gematigde meerderheid verdient ook een stem.’

Van Stekelenburg vindt dat het kabinet nog wat kan leren van de stikstofaanpak in Vlaanderen. ‘Daar heeft de Vlaamse stikstofminister (Zuhal Demir, red.) op boerenerven en in zaaltjes de stikstofmaatregelen rechtstreeks aan boeren uitgelegd. Dat gebeurt in Nederland te weinig. Boeren willen perspectief en het gevoel krijgen dat ze worden meegenomen in de besluitvorming. Zeker als je als kabinet zo’n pijnlijke boodschap hebt te vertellen.’