Oorlog – De krachten herschikken zichzelf

Oorlog – Ruim twee maanden zijn verstreken sinds Rusland Oekraïne binnenviel. Veel is nog steeds in mist gehuld op het slagveld ten oosten van de Wisla. De Amerikaanse historicus Timothy Snyder beschreef het gebied tussen Berlijn en Moskou ooit in zijn gelijknamige boek als ‘Bloodlands’. Het is een cultureel rijk, historisch belangrijk en door tragedie geteisterd gebied in Europa dat het toneel was van groot bloedvergieten, vooral in de 20e eeuw, en dat nu weer lijkt te worden.

Oekraïne oorlog – Als de Russische president Vladimir Poetin in 2014 had geprobeerd om naast de Krim ook Donbass militair in te nemen, zou hij waarschijnlijk succesvol zijn geweest. Mogelijk zou de Russische krijgsmacht op sommige plaatsen met bloemen zijn verwelkomd. De sfeer was toen anders dan nu. Acht jaar geleden verkeerde het Oekraïense leger in zo’n desolate staat dat het zelfs de kleine separatistische groeperingen en ‘groene mannen’ niet kon weerstaan ​​en geen gebied kon terugwinnen. Maar in Oekraïne is in acht jaar tijd veel veranderd, wat nu des te meer duidelijk wordt in de loop van de oorlog.

De aanval op Oekraïne kan geopolitiek niet worden gebagatelliseerd en kan niet worden afgedaan als een louter regionaal conflict. Op de politieke kaart van Europa en Eurazië vinden momenteel onomkeerbare veranderingen plaats die de komende decennia en eeuwen hun invloed zullen blijven uitoefenen. Terwijl de Russische aanval ondanks aanvankelijke successen en enkele goede wapensystemen in de bloederige modder van Oost-Oekraïne bleef steken, begon een reorganisatie van politieke krachten in de “Bloodlands” tussen de Oder en Dnepr.

Defensieve strijd bezorgt Oekraïne de oprichtingsmythe

De strijd van de Oekraïense nationalisten in het verleden was te politiek geladen en kon slechts gedeeltelijk worden gebruikt voor het idee van een nationaal ontwaken als aparte staat. De huidige defensieve strijd heeft het potentieel om Oekraïne eindelijk te geven wat het zo hard nodig had: een grondlegende. Naties definiëren zichzelf door wat ze zijn en vinden hun afbakening door wat ze niet zijn. En de meerderheid van de Oekraïners ziet zichzelf niet langer als “Russen”. Nieuwe pro-Russische groepen zullen daar op middellange termijn geen voet aan de grond kunnen krijgen.

Het sprookje van de Russische broedernatie is ten einde. Toen Poetin het bestaansrecht van het buurland ontkende en begon aan de grootste conventionele aanvalsoorlog sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, was dat de nagel aan de doodskist voor dit idee. In tegenstelling tot alle voorspellingen weerstond Oekraïne de Russische aanval en groeide het uit tot een natie in de storm van de Moskouse artillerie. Zelfs pro-Oekraïense analisten uit het Westen waren verrast door het doorzettingsvermogen van het volk, dat zich plotseling schaarde rond de altijd impopulaire centrale regering in Kiev en tijdens de oorlog demonstreerde wat het Westen grotendeels was vergeten: nationale solidariteit, de wil om jezelf te verdedigen en moed in het aangezicht van de vijand.

De oorlog kan alleen worden verkocht aan consequente antiwesterselingen in West-Europa als bevrijdingsactie of militaire operatie om etnische minderheden te ‘beschermen’. In het Oosten daarentegen wordt het opgevat als een typische Russische veroveringsoorlog volgens het oude schema.

Een nieuw machtscentrum in Oost-Europa

De solidariteit die Oekraïne ervaart, sterkt haar rug. De VS, die aanvankelijk zelf in een snelle overwinning van Moskou geloofden , hebben het nu serieus over een mogelijke overwinning voor Kiev als het land maar goed is uitgerust. Zowel de Oekraïners als de VS lijken bereid de bloedige tol te betalen die de Oekraïners hiervoor waarschijnlijk zullen betalen. Rusland krijgt weliswaar aanmoediging van China en India, maar zal niet binnen enkele weken bezwijken onder druk van de sancties, in tegenstelling tot de al te optimistische voorspellingen van westerse analisten.

Ondertussen vormt zich een nieuwe vriendschap tussen Oekraïne en Polen en de Baltische staten die de potentie heeft om iets groots te worden. Niet alleen zet Warschau stappen om de NAVO binnen Europa te leiden, het land heeft ook miljoenen Oekraïense vluchtelingen opgenomen. Polen speelt al jaren het lied van internationale vriendschap met de westerse Oekraïners, die historisch en cultureel al dicht bij hen staan. En Estland, Litouwen en Letland maken ook overduidelijk hun steun aan de defensiestrijd van Oekraïne, evenals hun overtuiging dat het de juiste keuze was om lid te worden van de NAVO.

Beide partijen registreren al het tijdperk van de Republica Poloniae, de Koninklijke Republiek van de Poolse Kroon en het Groothertogdom Litouwen van 1569 tot 1795, als de grondlegger van een gemeenschappelijke, verenigende identiteit. De huidige landen Oekraïne, Litouwen, Letland, Wit-Rusland en delen van Estland en Moldavië zouden in deze grote staat te vinden zijn. Een politieke alliantie van vriendschap tussen Oekraïne en Polen alleen, waarbij bijna 80 miljoen mensen betrokken zouden zijn, zal het aanzien van het continent veranderen. Het idee van Intermarium, een confederatie van staten bestaande uit de bovengenoemde staten, wordt herboren. Poetins poging om de “Russkiy mir” (Russische wereld), d.w.z. de sfeer van de Russisch sprekende en orthodoxe volkeren, te herenigen met een aanvalsoorlog,

Een verzwakking van Rusland zou ernstige gevolgen hebben

Een militaire nederlaag van Rusland zou waarschijnlijk net zo catastrofaal zijn als de overwinning van een land. De Sovjet-Unie werd uiterlijk geteld met haar terugtrekking uit Afghanistan en het militaire debacle daar eind jaren tachtig. Of zelfs een machtige speler als Poetin aan de macht kan blijven ondanks tienduizenden dode Russische soldaten en een nederlaag in het veld, is onzeker.

In Washington, en waarschijnlijk ook in Peking, zou men in ieder geval blij zijn als Moskou verslagen zou worden. Een ineenstorting van Rusland in vele republieken, zoals in het verleden gebeurde met de Sovjet-Unie, zou waarschijnlijk geen onrealistisch scenario zijn. Als valse bondgenoot van Rusland zou China blij zijn met de ineenstorting van het grote rijk en ongehinderd verder uitbreiden naar het hulpbronnenrijke Siberië en de kleine olierepublieken. Peking zou dan Amerika’s enige tegenstander zijn in het grote spel om controle over Eurazië. Zonder de Russische beschermende macht zouden landen als Armenië waarschijnlijk verpletterd worden tussen de regionale machten. Kortom: er zou een politieke aardbeving komen.

Zoals de Amerikaanse politicoloog John Joseph Mearsheimer terecht opmerkte, was het een vergissing van het Westen om de Russen begin jaren negentig van zich te vervreemden. Door het land in de jaren van hereniging niet op te nemen in de Europese veiligheidsarchitectuur, ging immers een belangrijke potentiële bondgenoot tegen China verloren. Helaas is het kind nu in de put gevallen. Rusland heeft echter zelf alle bruggen afgebroken die terug zouden kunnen leiden naar dit idee van samenwerking.