“De internationale gemeenschap heeft de bevolking van Srebrenica niet beschermd”, zei Ollongren. “Als onderdeel van deze gemeenschap deelt de Nederlandse regering de politieke verantwoordelijkheid voor de situatie waarin dit falen had kunnen gebeuren.” Ze vervolgde: “We kunnen het lijden niet wegnemen. Maar wat we kunnen doen is de geschiedenis recht in de ogen kijken.

Srebrenica is de grootste oorlogsmisdaad in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Een Nederlandse eenheid soldaten, Dutchbat III, was daar gestationeerd om moslimvluchtelingen te beschermen als onderdeel van een VN-vredesmissie. In juli 1995 veroverden Bosnisch-Servische troepen de enclave en slachtten ongeveer 8.000 moslimmannen en -jongens af.

Na excuses ook compensatie?
Dat excuses zijn aangeboden betekent volgens jurist Lianne Wijntjens van de Tilburg Law School niet dat er ook compensatie moet worden betaald aan de slachtoffers en nabestaanden. “Organisaties of overheden zijn daar wel vaak bang voor, maar bij historisch onrecht is er eigenlijk altijd een grondig onderzoek nodig. Op basis van die bevindingen kan een rechter dan beoordelen of compensatie passend is. Excuses zijn dus hoogstens een opmaat naar compensatie,” aldus Wijntjens, die in 2020 promoveerde op dit thema.

Ollongren kan zich de “diepe angst en onzekerheid” van de “mensen die wanhopig bescherming zochten” in Srebrenica niet voorstellen. Ze zei dat de verschrikkelijke herinnering aan deze genocide niet in de geschiedenis mag verdwijnen. “Want je diepe verdriet en je verlies zijn voor altijd aanwezig. Ze zijn hier en nu.”

De Nederlandse minister van Defensie zei dat er maar één partij schuldig was aan de genocide, en dat was het Bosnisch-Servische leger. Ze sprak over de “grote machteloosheid” die de VN-soldaten voelden toen de enclave werd overspoeld. Premier Mark Rutte bood vorige maand zijn excuses aan aan de Dutchbatters.

‘Srebrenica’ geldt als de grootste oorlogsmisdaad in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. De Nederlandse eenheid Dutchbat III was daar om moslimvluchtelingen te beschermen, als onderdeel van een VN-vredesmissie. In juli 1995 werd het bataljon blauwhelmen onder de voet gelopen door Bosnisch-Servische troepen. Zij vermoordden zo’n 8000 moslimmannen en -jongens. De slachtoffers kwamen in massagraven.

Ollongren sprak van “diepe angst en onzekerheid bij de mensen die hier wanhopig bescherming zochten”. De herinnering aan de vreselijke genocide mag niet verdwijnen in de geschiedenis, aldus de minister van Defensie. “Want uw diepe verdriet en uw gemis zijn voor altijd aanwezig, ze zijn hier en nu.”

Machteloosheid

De minister zei verder dat maar één partij schuld heeft aan de genocide: het Bosnisch-Servische leger. “Gelukkig is een aantal van de hoofdverantwoordelijken inmiddels berecht door het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.”

Ollongren sprak ook over “grote machteloosheid” van de VN-militairen. Uit een rapport van het NIOD van begin deze eeuw bleek dat Dutchbat slecht was voorbereid. De militairen waren onvoldoende bewapend, hadden een onduidelijk mandaat en kregen te weinig steun van VN-bondgenoten.

Wrevel over excuses aan Dutchbat

Nabestaanden wachtten jaren op excuses van het kabinet. Daarbij hielp het voor veel van hen niet dat premier Rutte vorige maand excuses aanbood aan de Dutchbatters, voor de omstandigheden waaronder de Nederlandse militairen hun werk moesten doen. Premier Rutte zei onder meer dat het bataljon “in de beeldvorming onterecht in het beklaagdenbankje terechtkwam”.

Nabestaanden vinden dat de Nederlandse regering zich eerst tot de nabestaanden had moeten wenden met excuses. Ook de militaire onderscheiding die werd opgespeld door minister Ollongren viel niet in goede aarde.

“Ik heb er geen woorden voor. Bravo Nederland, voor deze misstap”, zei nabestaande Hava Avdic in aanloop naar de herdenking en voor de excuses van vandaag. “Alle moeders, kinderen, alle mensen van Srebrenica verwachten excuses. Omdat wij mensen zijn. En het moet gebeuren na zoveel jaar. Het is nodig. Voor ons en voor Nederland.”

Nieuw onderzoek

Zij en andere familieleden van slachtoffers willen een nieuw onderzoek naar wat er in juli 1995 gebeurde. Ze willen bijvoorbeeld weten waarom de Nederlandse militairen de gevraagde luchtsteun niet kregen.