Frank Masmeijer: Veel vraagtekens bij gratie

Frank Masmeijer weet niet waarom. Zijn advocaten Geert-Jan en Carry Knoops weten niet precies waarom. Het ministerie van justitie weet het wel, maar wil het niet zeggen. Hoe dan ook: voormalig tv-presentator Masmeijer, veroordeeld vanwege betrokkenheid bij drugssmokkel, heeft gratie gekregen van de koning. De laatste 1,5 jaar van zijn celstraf hoeft hij daarom niet uit te zitten.

Omdat Masmeijer een bekende Nederlander is, die betrokken was bij ernstige ondermijning, schreeuwt het gratieverzoek om uitleg. Waarom hoeft de oud-presentator zijn straf niet uit te zitten? Welke overwegingen liggen eraan ten grondslag? Toch weigeren alle verantwoordelijke instanties, van het ministerie tot het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, dat het verzoek beoordeelde, commentaar. Ook het Openbaar Ministerie, dat tegen het verzoek adviseerde, wil geen nadere toelichting geven.

Dat gebrek aan transparantie leidde woensdag tot woede bij de Nederlandse politiebond, die het een slecht signaal vindt. Voorzitter Jan Struijs laat via zijn woordvoerder weten ‘tig’ telefoontjes en appjes te hebben ontvangen van bezorgde of ronduit woedende agenten ‘die niet begrijpen waarom zij samen met honderden andere collega’s dagelijks risico lopen om de drugshandel te beteugelen, terwijl een veroordeeld drugssmokkelaar zonder duidelijke opgaaf van redenen gratie krijgt waardoor hij een groot gedeelte van zijn straf niet uit hoeft te zitten’.

Het verlenen van gratie is niet ongebruikelijk in Nederland, zegt bijzonder hoogleraar detentierecht Gerard de Jonge van de Universiteit Maastricht. Vorig jaar werden 131 gratieverzoeken toegewezen, tegenover 320 afgewezen verzoeken in dezelfde periode. In het eerste kwartaal van dit jaar is 26 keer gratie verleend aan veroordeelden, aldus cijfers van Justis, het onderdeel van het ministerie van Veiligheid en Justitie dat over Nederlandse gratieverzoeken gaat.

Handtekening van de koning

Zodra een veroordeelde geen mogelijkheid meer heeft om in beroep te gaan en vindt dat hij of zij gratie verdient, bijvoorbeeld vanwege ziekte of slechte omstandigheden in de gevangenis, kan een verzoek worden ingediend bij de minister voor Rechtsbescherming. De minister stuurt zo’n verzoek door naar een rechter en, in het geval van ernstige delicten, ook naar het Openbaar Ministerie. Die buigen zich over het verzoek waarna de minister in vrijwel alle gevallen hun oordeel volgt. Hoewel de gratie formeel door koning Willem-Alexander verleend wordt, is zijn rol beperkt: hij zet enkel zijn handtekening.

Advocaat Knoops, die Masmeijer bijstond bij zijn rechtszaak in België, sprak zijn cliënt woensdagochtend kort telefonisch. ‘In dat gesprek gaf hij aan niet te weten wat precies de reden voor de gratie is geweest. Hij heeft zelf de aanvraag ingediend met zijn partner, daarin zijn ze in ieder geval uitvoerig ingegaan op de hele rechtsgang in België en op zijn veroordeling op basis van vermoedens. Het zou kunnen dat dat is meegewogen.’

Erg voor de hand ligt dit echter niet, geeft Knoops toe. Het zou betekenen dat een Nederlandse rechter een oordeel velt over de kwaliteit van de Belgische rechtsgang, een unicum. Waarschijnlijker is het volgens hem dat de strafmaat een rol speelt – in drugszaken wordt in Nederland over het algemeen lager gestraft dan in België – of de detentieomstandigheden waarin Masmeijer eerder zat. Belgische gevangenissen zijn overbevolkt en de omstandigheden zijn soms erbarmelijk.

Later op de dag zei Knoops in het tv-programma Renze dat Masmeijer’s gratie verleend is op basis van persoonlijke omstandigheden. ‘Dan hebben we het eigenlijk over gebeurtenissen in zijn familiesfeer, die zijn ontstaan door de detentie en tijdens detentie.’ Hij ging verder niet in op details.

Horeca-imperium

Frank Masmeijer, die in de jaren negentig voor de NCRV programma’s presenteerde als de Helemaal alleen in je eentje show en de Holidayshow, begon in 1997 aan het opbouwen van een horeca-imperium in België.

In 2014 werd hij gearresteerd vanwege medeverantwoordelijkheid bij een poging 467 kilo Zuid-Amerikaanse cocaïne in bananendozen via de haven van Antwerpen België binnen te smokkelen – een vergrijp dat hem in hoger beroep op een gevangenisstraf van 9 jaar kwam te staan. Bij zijn veroordeling noemde het hof de feiten ‘zeer ernstig’ en woog de rechter mee dat Masmeijer al eens was veroordeeld en hij iemand had bedreigd in het kader van de drugszaak.

Masmeijer, nu 60, zat het eerste deel van zijn straf uit in België. Afgelopen december werd hij naar Nieuwegein overgebracht. Die overplaatsing zou een reden voor de gratie kunnen zijn, zegt hoogleraar De Jonge. ‘Stel je voor dat je in België in een waardeloze gevangenis hebt gezeten waar de omstandigheden veel slechter zijn dan hier. Dan kan dat een reden zijn om om verkorting van de overgebleven straf te vragen. Althans, dat zou ik zeker doen in zo’n geval.’

Uitzonderlijke omstandigheden

Hoewel Knoops niet bij het gratieverzoek van Masmeijer betrokken was, heeft hij wel vaker pogingen gedaan, naar eigen zeggen meer dan honderd keer in de loop der jaren. Slechts ‘een handvol’ verzoeken werd toegekend. ‘Dat gebeurt alleen bij echt uitzonderlijke omstandigheden’, zegt Knoops.

Zo was er een man die tot zes jaar cel was veroordeeld voor een drugsdelict. Hij had in voorarrest al een deel van die straf uitgezeten en werd later opgeroepen om de rest van de straf te voldoen, zo’n 2 jaar. Knoops: ‘Op dat moment speelde de man een cruciale rol in het leven van zijn kleindochter, die ernstig hoofdletsel had opgelopen bij een geweldsincident. Ze moest meermaals geopereerd worden, hij was nauw betrokken bij haar herstel.’

Het was voor Knoops reden een gratieverzoek in te dienen. Dat is niet zomaar een briefje schrijven, zegt hij, maar een lang en uitputtend proces. ‘Twee of drie kinderpsychologen hebben de situatie helemaal onderzocht en daarover gerapporteerd. We hebben zelfs nog een kort geding gevoerd om de tenuitvoerlegging van de straf op te schorten tot de gratieprocedure was afgerond. Uiteindelijk was het belang van het kind dermate groot dat justitie heeft ingezien dat gratie het beste was.’