Corruptie plaagt de Nederlandse gasoorlogen

Gascrisis – Gewone burgers worden voor gek gehouden

Genesteld in het groene landschap, ver van de kracht en drukte van Den Haag, staat een felroze boerderij. Dit 157 jaar oude monumentale pand in Drieborg mag  geen Barbieroze  zijn. Het schilderen  was een protest , een teken dat het binnen de muren van de Nederlandse provincie Groningen – hoog boven het grootste gasveld van Europa – niet goed is.

“We hebben het uit wanhoop gedaan”, zegt Annemarie Nijhoff, die daar samen met haar partner Boelo ten Have woont. “Daarom hebben we de boerderij roze geverfd. Het is al generaties lang in de familie en wordt zorgvuldig onderhouden. Maar de laatste 10 jaar barst het zo snel dat we het niet kunnen repareren. Elke keer dat we schade melden, krijgen we te horen dat we ons buiten het aardbevingsgebied bevinden.

“We denken dat het een gevolg is van mijnschade. We kunnen het niet neerhalen omdat het een nationaal monument is. We zitten dus helemaal vast.”

Hun verhaal is een veelvoorkomend verhaal. Deze noordelijkste provincie van Nederland heeft  sinds 1986  meer dan een miljoen  meldingen van schade gezien als gevolg van tientallen jaren van aardbevingen  veroorzaakt door  60 jaar gaswinning  . Met het leegmaken van een vierde vijfde van een veld dat  2.800 miljard kubieke meter  gas bevatte, heeft de Nederlandse staat het equivalent van  € 417 miljard verdiend . Haar partner, de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), eigendom van Shell en ExxonMobil, heeft het equivalent van 64,7 miljard euro opgehaald, blijkt uit cijfers van het  Financieele Dagblad .

Maar het meest schokkende is wat er achter gesloten deuren is gebeurd: een opeenvolging van  geheime deals  en handige  politieke bijziendheid  die langzaam aan het licht komen in een baanbrekend  parlementair onderzoek  dat in het hele land wordt uitgezonden.

Toen het gasveld werd ontdekt en de eerste put werd geboord in 1959 , was het een geschenk aan het ooit door de nazi’s bezette en door oorlog verscheurde land. Maar naarmate de decennia vorderden, werden alarmerende signalen van seismische activiteit, aardbevingen en schade aan gebouwen afgewezen, gekleineerd en genegeerd door de centrale overheid, die zowel het gas als het geld uit de export nodig had.

Langzaam, onverbiddelijk, begonnen de berichtgeving in de pers en de publieke verontwaardiging toe te nemen, totdat het parlement begin 2021 stemde om zijn ultieme controlewapen te installeren: een onderzoek om politici, olie- en gasmanagers, mijnbouwexperts, bewoners en zelfs schoolkinderen te onderzoeken die merkten dat ze in leven waren. in tijdelijke huizen met aardbevingsbestendige bedden, terwijl hun families uit elkaar vielen.

Nu, in de  vierde week van hoorzittingen, heeft het onderzoek politieke onwetendheid, geheime lobby en overeenkomsten met de NAM aan het licht gebracht om te voorkomen dat de productie tot het strikt noodzakelijke niveau wordt teruggebracht. Het bracht ook een brutale bekentenis van de voormalige minister van Financiën aan het licht dat, vooral na de financiële crash, de Schatkist niet zonder het gasgeld kon. Hoewel de aardbevingen verergerden en het  hooggerechtshof in 2015 de  niet-essentiële winning beval te stoppen, gebeurde dat niet.

Als gevolg hiervan, op een moment van Europabrede energieonzekerheid, is het broodnodige Nederlandse gas niet langer een politieke optie, ook al is er nog tot 20% van het veld. Dankzij onstuimige politici en glibberige oliemaatschappijen zijn we net zo kwetsbaar als de rest van Europa. Inderdaad, een week nadat Liz Truss  een verbod  op onconventioneel fracking voor schaliegas in het VK (wat  in Nederland verboden is  ) had opgeheven, zou de Nederlandse ervaring kunnen worden gezien als een les voor politici om te luisteren en voorzichtig te werk te gaan.

In het begin was het gas welkom. “Direct na de Tweede Wereldoorlog werkten industrie en overheid heel nauw samen om Nederland weer op te bouwen en het was een goede zaak om het gas te winnen ten behoeve van de mensen in die tijd”, zegt Liesbeth van Tongeren, GroenLinks-politicus en voormalig directeur van Greenpeace Nederland, die  als Kamerlid campagne voerde  om de gaswinning uit Groningen terug te dringen. In plaats van een staatsvermogensfonds zoals Noorwegen op te bouwen, verhoogde het gas het jaarlijkse budget voor de staat, vooral in latere jaren.

Maar toen, in 1986, begonnen de aardbevingen. Het  ergste  vond pas in augustus 2012 plaats in Huizinge: het mat 3,6 op de schaal van Richter, maar veroorzaakte door zijn relatief geringe diepte (vergeleken met natuurlijke aardbevingen) veel schade en een catastrofaal gevoel van schok.

De provincie Groningen zet zich in 2013 in voor deskundig onderzoek naar de risico’s en vergoeding van schade. Toch steeg de gaswinning datzelfde jaar op de een of andere manier van 27 miljard kubieke meter naar  bijna 54 miljard , waarbij de NAM pleitte voor meer. De jaren die volgden, hadden betrekking op uitspraken van het Hooggerechtshof, politieke beloften om “de gaskraan te stoppen” en drie verschillende instanties die belast waren met het vergoeden van eigenaren en het versterken van gebouwen.

Maar op de grond werden de bevingen gebagatelliseerd, mede omdat niemand als direct gevolg om het leven kwam of ernstig gewond raakte. “Den Haag had het gevoel dat dit heel ver weg was”, zegt Van Tongeren. “Als zoiets als die aardbeving in Amsterdam was gebeurd, zou het heel anders zijn aangepakt. Het was makkelijker te negeren.”

Snel vooruit naar vandaag, echter, en beloften om te stoppen met het winnen van gas uit het veld blijven onvervuld. Zoals elk land in Europa spant Nederland zich in om meer verwerkingsfaciliteiten  voor vloeibaar aardgas te creëren. Een politiek debat over het verhogen van de 2,8 miljard kubieke meter gas van dit jaar zal waarschijnlijk nergens toe leiden. Het kabinet  belooft  het Groningenveld in 2023 of 2024 volledig te sluiten, maar alleen “als de geopolitieke situatie het mogelijk maakt”.

Ondertussen blijven de Groningers boos en verbijsterd achter. Wat ze in het onderzoek horen, bevestigt hun vermoedens door de jaren heen, het gevoel voor dwazen te worden gehouden en een rechtvaardiging voor al hun wantrouwen. “Sommige mensen denken dat een parlementaire enquête prima is, maar dat het het huidige probleem niet oplost”, vertelt Coert Fossen, voorzitter van de Groninger Bodem Beweging.

Een andere reden voor hun frustratie is het feit dat velen hebben moeten vechten voor elke euro aan compensatie. Een ander historisch huis in Groningen is zojuist protestroze geschilderd , naar schatting 13.000 woningen zijn nog onveilig en tienduizenden claims zijn afgewezen.

Fabian Buiter, een financieel controleur uit Beerta, hoorde waarschijnlijk het meest schandalige  excuus  van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) dat nu claims behandelt. Een inspecteur zei dat scheuren in zijn badkamertegels die € 30.000 aan schade maskeerden, te wijten waren aan slechte kwaliteit fittingen en de  zeep  die hij in de douche gebruikte. Hij woont aan de rand van de officiële “contourlijnen” en betaalde na een mislukte rechtszaak zelf de schade. Hij zou zelfs kunnen lachen om de soap-ontduikers, als hij er niet om moest huilen.

Geen wonder dus dat deze nuchtere Groningers, die meer gewend zijn de akkers te ploegen en voor zichzelf te zorgen, het vertrouwen in hun overheid hebben verloren. Voor hen is de politieke schade aangericht; en zelfs als het gas stopt, zullen de aardbevingen nog tientallen jaren doorgaan.

Sommigen in Den Haag hopen in februari op een sterk onderzoeksrapport, dat zal leiden tot de oprichting van een onafhankelijke arbiter die de winning van fossiele brandstoffen in de toekomst kan controleren en effectief kan reguleren. Anderen denken dat de situatie de overgang naar hernieuwbare energie zal helpen versnellen. Het gevaar is dat, ondanks de inspanningen van oprechte parlementariërs, dit schandaal, net als alle andere in Den Haag, binnenkort zal worden opgeschreven, afgeschreven en een deel van het vervagende geheugen wordt. Maar in deze hoek van Nederland zal de naschok blijven.